Powieść Ciemności kryją ziemię Jerzego Andrzejewskiego należą do kanonu literatury polskiej. Książka została wydana w 1957 roku, czyli w czasie “odwilży” po okresie stalinowskiego terroru. Andrzejewski, który po wojnie gorliwie służył partii i sowietom, dokonuje w Ciemnościach... analizy wchodzenia w służalczość wobec ideologii i władzy. Autor próbuje zrozumieć i opisać zjawisko fanatyzmu ideologicznego, a także pojęcia kłamstwa i prawdy. Dopóty trwał reżym komunistyczny, dopóki nie mógł tego czynić otwarcie, dlatego posłużył się maską historyczną. Pretekstem do analizy komunizmu jest inkwizycja w XV wieku, kiedy także panował terror, a system władzy dokonywał zbrodni na ludziach w imię błędnie pojmowanej religii. Głównymi bohaterami są inkwizytor Tomas de Torquemada oraz zakonnik Diego de Manente. Początkowo młody dominikanin nie znosi inkwizycji i osoby inkwizytora, wątpi w słuszność jego działań. Jednak pod wpływem Torquemady, który oplata go swą dobrocią i dopuszcza do wysokich funkcji, Diego stopniowo z gorliwego przeciwnika staje się gorliwym wyznawcą idei inkwizycji, zdolnym wysyłać na stos nawet najbliższych.